Harapan Jaya: hoop doet leven

In Pematang Siantar, een stad op het Indonesische eiland Sumatra, staat een heel bijzonder revalidatieoord. Het heet Harapan Jaya, wat zoveel betekent als ‘hoop doet leven’. Een naam die goed gekozen is, want hier kregen duizenden kinderen met verminkingen dankzij een operatie hun hoop op een goed en gelukkig leven terug. Prof. dr. Steven Hovius is al bijna 30 jaar betrokken bij dit bijzondere project.

In totaal ben ik zo’n vijftien keer naar Indonesië geweest om op vrijwillige basis de kinderen in Harapan Jaya te opereren. Met een team van chirurgen hielpen we met name kinderen met schisis (een aangeboren spleet in de bovenlip en/of het gehemelte), verbrandingen en aangeboren afwijkingen. Toen ik afscheid nam van het ErasmusMC heeft het Radboudumc het project geadopteerd. Samen met vele anderen stellen we ieder jaar weer medische teams samen, die in het najaar twee keer twee weken naar Indonesië gaan. Mijn bemoeienis is vooral het rekruteren van de chirurgen, het regelen van medische middelen en contacten met de lokale medische autoriteiten. Zo kwam het dat collega Erik Walbeehm en ik onlangs weer afreisden naar Sumatra. Nu draagt ook Xpert Clinic een steentje bij door een handtherapeut beschikbaar te stellen voor dit project. Het afgelopen jaar was dat Karin Willems, die zeer nuttig werk heeft kunnen verrichten in het helpen van het maken van spalken en helpen doelen te stellen voor de nabehandeling.

Harapan Jaya is geboren uit de missie. Zuster Jeannette van Paassen heeft het revalidatiecentrum opgezet in 1981. Via de parochies worden overal jonge, arme patiëntjes uit de kampong gehaald. Velen zijn jarenlang niet geholpen en daardoor vaak ernstig verminkt. Sommige kinderen zijn als baby door een smeulend vuurtje gekropen en hebben daarbij hun vuistjes verbrand. Jaren later herken je in zo’n verbrand vuistje soms zelfs de vingers niet meer. Ook zie je kinderen die heet water over zich heen hebben gekregen en daardoor hun hand, arm of gezicht ernstig hebben verbrand. Als je zo’n brandwond niet goed behandeld, ontstaan verlittekeningen en zeer nare vergroeiingen.

Karin Willems vertelt over één van haar ervaringen: “Yudha is nog geen 5 jaar oud wanneer hij met beide handjes in een hete pan terechtkomt, waarna deze ernstig verbrand waren. Aan beide handjes had hij weinig tot geen functie van de vingers wegens de flinke verklevingen. Met een operatie zijn de duim en wijsvinger gereconstrueerd. Hierna kon Yudha weer dingen pakken tussen duim en wijsvinger, iets wat hij zijn hele leven nog niet had gekund. Ook is hij druk gaan oefenen met tekenen, waar hij al snel beter in werd. Dit was een grote wens van hem.” 

Yudha is slechts één van de vele kinderen met een ingrijpend verhaal die door het gehele team behandeld is. “In veel gevallen willen de ouders hun kinderen niet laten behandelen in de ziekenhuizen, omdat zij dan te maken krijgen met hoge kosten en in de schulden komen. Door dit project konden de kinderen nu wel behandeld worden,” vertelt Karin. Zij vond het ook heel mooi om te zien hoe dankbaar de kinderen en hun ouders waren met het behaalde resultaat.

Opereren in zo’n land betekent vooral: heel veel improviseren. De eerste jaren dat wij er kwamen waren er weinig voorzieningen. We opereerden regelmatig bij het licht van een zaklamp en de handschoenen werden steeds opnieuw gebruikt. Inmiddels hebben we er heel veel spullen naartoe gebracht, zoals instrumentarium, anesthesie- en diathermie-apparaten. Ook besteden we tijd aan het opleiden van artsen ter plekke en dat lukt de laatste jaren beter. Het ultieme doel is dat wij overbodig worden, maar dat is nog niet het geval. Inmiddels is Yudha ook aan zijn andere hand geopereerd.

Het mooie aan dit project is dat het geen ‘hit and run’ is. De kinderen die we opereren blijven daarna nog geruime tijd in het revalidatieoord. Daar volgen ze niet alleen een revalidatieprogramma, maar krijgen ze ook scholing of leren ze een vak. Uiteindelijk kan een kind dat in eerste instantie vanwege de afwijking gezien werd als minder volwaardig niet alleen zichzelf, maar soms de hele familie bedruipen. Ik heb gezien dat kinderen gingen werken als timmerman, naaister of prothesemaker. Zij worden volledig zelfstandig en kunnen deelnemen aan de maatschappij. Die mooie successen zijn de reden waarom ik in dit systeem geloof.

Voor meer informatie: www.harapanjaya.nl